لیزر یکی از پرکاربردترین فنّاوری در علم پزشکی است. استفاده از این فنّاوری مقرون به صرفه، بدون درد و عارضه است. لیزر یک نور برانگیخته پر انرژی است. لیزر با نور معمولی متفاوت است. لیزر را به وسیله لوازم خاص، می شود ایجاد کرد. در این مقاله تعدادی از کاربردهای لیزر در پزشکی را معرفی میکنیم.
اصطلاح لیزر مخفف کلمه تقویت نور توسط انتشار تشعشعات تحریکشده است. دانشمندان معتقد هستند که پرتوهای لیزر تغییر بزرگی در شکل حیات در سطح سیاره زمین ایجاد کرده اند و اگر علم به آن پرتوهای پرانرژی و زاویه کوچک تنشزدایی دست نمییافت، وضعیت شکوفایی و پیشرفت فنی که امروزه شاهد آن هستیم، ممکن بود بسیار متفاوت باشد اما حوزه پزشکی همچنان بزرگترین بهرهمند از آن انرژی نور عظیم و ویژگیهای منحصربهفرد آن است.
تفاوت نور لیزر با نور معمولی:
لیزر نیز یک نور است. لیزر با نور معمولی تفاوت هایی دارد که این تفاوت ها، کارایی لیزر را فوق العاده کرده است. تفاوت های لیزر و نور معمولی عبارتند از:
-نور معمولی از انرژی های نورانی مرئی و نامرئی تشکیل شده است. نور معمولی از اشعه ماورای بنفش با کمترین طول موج تا اشعه مادون قرمز با بیشترین طول موج، تشکیل شده است. لیزر از یک نوع انرژی نورانی با طول موج مشخص، تشکیل شده است.
-لیزر یک نور تک رنگ است. دقت و انرژی لیزر چند هزار برابر از نور معمولی، بیشتر است.
-خاصیت انتشار نور لیزر نسبت به نور معمولی کمتر است. وقتی از لیزر در دستگاه های مخصوص استفاده می شود، لیزر دقیقاً در فاصله چند صد متری نیز، سیر مستقیم خود را سپری می کند. شعاع دایره تابش نزدیک لیزر با شعاع تابش در چند صد متری لیزر مساوی است. به علت این ویژگی خاص، از لیزر در پزشکی استفاده می شود.
کاربرد پرتوهای لیزر در زمینههای پزشکی:
پرتوهای لیزر، مراحل توسعه بسیاری را پشت سر گذاشته و انواع مختلفی دارند که به دلیل خواص منحصر به فرد و متمایز این پرتوها در زمینههای بسیاری معرفی شده که مهمترین آنها رشته پزشکی است. این پرتوها باعث ایجاد چیزی شبیه به یک رونق بزرگ شده است از جمله مهمترین کاربردها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
کاربرد لیزر در درمان چشم:
چشم پزشکی رشتهای است که به طور ویژه بیشترین بهره را از پرتوهای لیزر و کاربردهای آن برده است. توسعه علم لیزر به غلبه بر تعداد زیادی از بیماریهای چشمی که قبلا بیماریهای صعب العلاج به شمار میرفت و به طور خاص گروه آن دسته از مشکلاتی که غشاهای چشم را درگیر میکند، کمک کرده است.
بیماریهای چشمی که با پرتو لیزر درمان میشوند:
- پرتوهای لیزر موارد پارگی شبکیه را درمان میکند
- ترومبوز وریدی شبکیه
- درمان موارد فشار چشم بالا (آب سیاه)
- درمان رتینوپاتی که اغلب ناشی از دیابت است
- درمان انواع نقایص بینایی که جزو عملهای زیبایی هستند و به عنوان عملیات اصلاح بینایی شناخته میشوند.
- غلبه بر مجاری اشکی مسدود شده
- درمان فوران ماکولا
- از بین بردن تومورهای داخل چشمی
کاربرد لیزر در درمان بیماریهای پوستی:
متخصصان پوست یکی از گروههایی هستند که از پیشرفت علم لیزر و کاربردهای آن در زمینههای پزشکی بهره فراوانی بردهاند، چرا که فناوریهای نوین پزشکی و دستگاههای مبتنی بر این اشعهها، آنها را قادر میسازد تا تعداد زیادی از بیماریهای پوستی را که ریشهکن کردن آنها در گذشته غیرممکن بود، یا حداقل نیاز به مدت زمان طولانی دارد، درمان کنند.
مشکلات پوستی که با پرتو لیزر برطرف میشود:
- غلبه بر مشکل آکنه برای همیشه
- رفع انواع جوشهای صورت
- از بین بردن موهای زائد در نواحی مختلف بدن
- از فناوری لیزر برای رفع سیاهی دور چشم استفاده میشود.
- لیزر برای از بین بردن خالهای مادرزادی و برخی آثار جای زخم استفاده میشود.
- با تحریک پوست برای تولید کلاژن طبیعی، صافی پوست را بازیابی میکند.
- لیزر همچنین در درمان بسیاری از بیماریهای پوست سر مانند آلوپسی آره آتا، پسوریازیس و ... استفاده میشود.
کاربردهای پرتوهای لیزر در درمان مشکلات سلامت پوست بسیار زیاد و متنوع است. به گونه ای که میتوان از پرتو لیزر برای از بین بردن چین و چروکها و مبارزه با اثرات پیری مختلف استفاده کرد. این فناوری باعث شده است که از بین بردن خالکوبی، ملاسما و کک و مک راحتتر و کم درد سرتر شود.
کاربرد لیزر در پزشکی زیبایی:
اکثر مراکز و کلینیکهای تخصصی در زمینه پزشکی زیبایی عبارت «مرکز پزشکی متخصص در جراحی زیبایی و لیزر» را به نام خود ملحق کردهاند. لیزرها به یک جایگزین ایمن و مؤثر برای بیشترین میزان جراحیهای پلاستیک سنتی تبدیل شده اند، زیرا فناوری لیزر نتایج تقریبا مشابهی را به دست میآورد و در عین حال خطر هر گونه عوارض و خطرات بالقوه سلامتی ناشی از مداخله جراحی را تا حد زیادی کاهش میدهد. از برجستهترین عملهای زیبایی که بر اساس تکنیکهای لیزری انجام میشود شامل جراحی بینی، جراحی پلاستیک صورت، لیپوساکشن، پیکر تراشی شکم، لیزر موهای زائد صورت و نقاط مختلف بدن و درمان ریزش مو است.
کاربرد پرتوهای لیزر در درمان دندان:
برخی بر این باورند که قدرت واقعی لیزرها هنوز کشف نشده است و در آینده نزدیک میتوان از آن برای اهدافی بسیار بیشتر از آنچه امروزه شناخته شده است، استفاده کرد. یکی از مواردی که صحت این موضوع را اثبات میکند، این باور است که لیزر در چند سال گذشته در درمان بیماریهای دندان و لثه بسیار مورد استفاده قرار گرفته است.
دانشمندان دریافتند که اشعه لیزر ممکن است ابزاری ایده آل برای درمان بسیاری از مشکلات سلامت دندان باشد. از بارزترین موارد استفاده از لیزر برای درمان موارد زیر است:
- پرتو لیزر برای درمان بیماری لثه و اصلاح ظاهر آن استفاده میشود.
- پوسیدگی دندان را میتوان با تابش اشعه لیزر بر روی نواحی آسیب دیده درمان کرد.
- درمان پیگمانتاسیون دندان به دلیل اثربخشی لیزر در سفید کردن دندانها و بازگرداندن روشنایی سطح آنها
- حذف تومورهای خوش خیم و بدخیم اطراف دهان با لیزر
پرتوهای لیزر علاوه بر کاربردهای ذکر شده در زمینه دندانپزشکی، در جراحیهای جزئی که برشهای جراحی ایجاد شده و رگهای خونی تشکیل میشوند، نیز استفاده میشود اما با وجود این مزیتهای متعدد، استفاده از لیزر در این تخصص همچنان با برخی کاستیها مواجه است و تنها در تعداد محدودی از موارد استفاده میشود. به طوری که نمیتوان لیزر را بر روی دندانهای کاملا پوسیده اعمال کرد و همچنین برای دندانهایی که دارای پرکردگیهای قدیمی هستند، استفاده نمیشود.
در آینده در موارد زیر از لیزرهای پزشکی استفاده میشود:
دانشمندان و پزشکان یقین دارند که پرتوهای لیزر تا به امروز در حوزه پزشکی به نحو مطلوبی مورد استفاده قرار نگرفته است و امکان بهره برداری جامعتر و گستردهتر از آن وجود دارد.
یک تیم تحقیقاتی آمریکایی راهی برای استفاده از پرتوهای لیزر در درمان بیماریهای مختلف عضله قلب پیدا کرده است. به گونهای که این تیم دریافتند که نور و انرژی حرارتی حاصل از دستگاه لیزر مورد استفاده برای ذوب چربی میتواند پس از ساخت دستگاه برای غلبه بر سلولیت و سایر بیماریهای قلبی مورد استفاده قرار گیرد. میتوان گفت که آینده رشتههای پزشکی با آینده علوم لیزر پیوند تنگاتنگی پیدا کرده است.